‘We staan nog maar aan het begin van de energierevolutie’

Willem van den Biggelaar en Myriam Pijnappel wonen sinds maart 2016 in een nieuwe woning aan de Rogier van Leefdaelstraat in Hilvarenbeek die volledig energieneutraal is. Nu is hun huis nog een uitzondering, maar het gaat hard. Toch staan we volgens Willem pas aan het begin van de energierevolutie.

Door Emmanuel Naaijkens

Hun woning staat op een historische plek, aan de oevers van wat ooit de Hilver of de Zuiderbeek was. Het stroompje dat vanuit de Veldhoven, parallel aan de Koestraat, onderlangs de Vrijthof stroomde, om ongeveer ter hoogte van de Platte Beek (Varkensmarkt) het dorp weer te verlaten. Nu ligt er alleen de bedding nog, want de Hilver is na de ruilverkaveling van de jaren zestig westwaarts om Hilvarenbeek geleid.

Toch laat de natuur zich niet helemaal in een keurslijf dwingen, want bij langdurige regenval hoopt het water zich nog altijd op in de oude bedding: het is nou eenmaal het laagste punt in het landschap. En daar waar – gelukkig – nog altijd een stukje zichtbaar is van de ontstaansgeschiedenis van Hilvarenbeek, manifesteert zich nu ook de energierevolutie.

In het voorjaar van 2016 betrok het gezin Van den Biggelaar-Pijnappel hun nieuwe woning die wat energiegebruik betreft helemaal zelfvoorzienend is. Sterker nog, zelfs de accu van de elektrische auto wordt met de opgewekte energie opgeladen. Willem is razend enthousiast en deelt dat graag met anderen. Want ja: het is mogelijk om een energieneutrale woning te bouwen. De cijfers – daarover dadelijk meer – spreken klare taal.

“In ons huis aan het Koningskruis, waar we eerst woonden, gingen we ook al zo zuinig mogelijk met energie om. We hadden de verwarming bijvoorbeeld op 18 graden staan, en op het dak lagen zonnepanelen.” Maar de milieuopbrengst was niet optimaal. “De zonnepanelen waren in serie geschakeld, als er één uitviel, dat deed de rest het ook niet meer. Daar leer je weer van dat je daar dus ook rekening mee houdt als je zonnepanelen op je dak laat leggen.”

Rand van het dorp

Het gezin had al langer de wens om naar een woning aan de rand van het dorp te verhuizen. Toen Rogier van Leefdaelstraat 29 te koop kwam te staan, met uitzicht op de weilanden van de Veldhoven, bedachten Willem en Myriam zich geen moment.
Dan zouden ze ook hun ideaal van een energieneutraal huishouden kunnen realiseren. “Aanvankelijk was het plan om de bestaande woning te verbouwen, maar dat hebben we gauw losgelaten. Dat maakte het allemaal erg ingewikkeld en extra duur. Maar het is ondoenlijk om een bestaand huis energieneutraal te maken. De overheid wil dat graag, maar dat is een illusie. De opbrengsten staan dan niet in verhouding tot de kosten. De oorspronkelijke woning was ongeveer vijftig jaar oud en die voldeed niet meer aan de eisen op het gebied van isolatie die tegenwoordig gelden."

Architect Frank Doomen mocht dus met een leeg vel starten om een ontwerp te maken. Aan de hand van een wensenlijstje van Willem en Myriam. Met bovenaan, zoals gezegd, de eis dat de woning energieneutraal moest zijn. Gevolgd door o.a.: geluidsarm, maximaal licht in huis, een efficiënte indeling met een maximum aan kubieke meters leefruimte, een natuurlijke uitstraling van het pand, een plat dak, en een eenlaags bouw over de volle breedte van het perceel.

Formule

De formule waar alles om draait is EPC = 0. Oftewel de EnergiePrestatieCoefficient.  Hoe hebben Willem en Myriam dat geprobeerd te realiseren?

Op de eerste plaats met het laten installeren van zonnepanelen. In totaal 54 panelen (een oppervlakte van 65 vierkante meter). Het grote platte dak biedt daarvoor alle ruimte. Door de situering op het zuiden valt er een maximaal aantal uren zonlicht op de panelen. Ook niet gehinderd door bomen die voor schaduw zorgen. “Hooguit een korte tijd aan het eind van de dag, maar dan is het effect van de zon toch al gering ”, zegt Willem. Door ervaring wijzer geworden zijn de zonnepanelen twee-aan-twee geschakeld, zodat bij een defect van een paneel niet meteen de hele ‘energiecentrale’ platligt.

 

"Bestaand huis energieneutraal maken? Vergeet het maar."

 

De door de zon opgewekte energie wordt gebruikt voor de elektrische installatie in huis: verlichting, huishoudelijke apparatuur, tv, computer, enz. “We koken op inductie en hebben ook geen gasaansluiting meer. Dat wordt in Nederland de standaard, in nieuwe wijken worden er al geen gasleidingen meer gelegd.”

Er is wel een aansluiting op het openbare elektriciteitsnet. Dat is nodig om toch elektriciteit te hebben, als de zonnepanelen niet actief zijn, zoals ’s nachts. “We hebben nog wel gekeken of we een accu konden installeren om stroom op te slaan, maar die techniek is nog niet voldoende ontwikkeld. Dat zou een enorme investering zijn, en dan nog had je genoeg energie voor slechts 2 dagen”

De elektriciteit wordt geleverd door de groene energiemaatschappij Qurrent. Alle energie komt uit milieuvriendelijke bronnen, geen kolen, gas of kernenergie.

Door aansluiting op het externe elektriciteitsnet kan bovendien een overschot aan zelf opgewekte energie worden terug geleverd.

Andere energiebron

De andere eigen energiebron is de warmtepomp, die water door middel van 2 putten vanaf een diepte van 110 meter water uit de bodem pompt dat 16 graden is. Via het principe van de werking van de omgekeerde koelkast, levert dat energie op voor de verwarming van het huis. [Bij een koelkast is de binnentemperatuur laag, en voert de motor aan de achterkant warmte af. Het principe met de warmtepompen werkt net andersom].

“In het hele huis hebben we vloerverwarming, er hangen geen radiatoren. Dat was wel even wennen, want even de ‘kachel’ hoger zetten om het snel warm te laten worden gaat niet. Vloerverwarming werkt heel geleidelijk, daar moet je dus rekening mee houden.” De warmtepompen leveren ook het warm water voor douche en keuken. Per saldo is het energieverbruik ongeveer 40 procent lager dan bij een HR-ketel.

Er is ook gekeken of er wat het watergebruik betreft nog winst zou zijn te behalen. “Je zou regenwater kunnen opvangen en dat gebruiken, bijvoorbeeld als spoelwater voor de wc.” Maar ook hier geldt dat de kosten niet opwegen tegen de baten. Want voor de douche, de wasmachine en het drinkwater blijf je aangewezen op het water van waterleidingmaatschappij. Er zouden dan twee systemen naar elkaar blijven bestaan.

De mogelijkheden om het huis te isoleren zijn optimaal benut. De spouwmuren zijn voorzien van hoogwaardig isolatiemateriaal (Kingspan). Op het dak liggen blokken ‘piepschuim’ van ongeveer 50 cm. (!) dik. De ramen zijn voorzien van thermopaneglas van de hoogste kwaliteit. Voor het houtwerk is meranti gebruikt, hardhout afkomstig uit Zuidoost-Azië. Met een duurzaamheidskeur­merk, benadrukt Willem. Het voordeel van meranti is dat het niet behandeld hoeft te worden.

 

"We zijn hiermee begonnen vanuit de groene gedachte"

Grondige isolatie

Door de grondige isolatie is het nieuwe huis wel potdicht, en om te voorkomen dat er bijvoor­beeld vochtproblemen ontstaan door gebrek aan ventilatie, is er een luchtverversingssysteem geïnstalleerd. Met een CO2 sensor.De vraag die bijna iedereen als eerste stelt is: wat leveren deze milieumaatregelen financieel op? “Toch is het ons daar niet in de eerste plaats om te doen. We zijn hiermee begonnen vanuit een groene gedachte. Wij willen ons steentje bijdragen aan een beter klimaat. Als individu is dat minimaal. Maar mensen realiseren zich niet voldoende dat als we dat met zijn allen doen, dat het wel degelijk effect heeft.”

Maar toch, ook de besparing in de huishoudportemon­nee doet er toe. Een gemiddeld gezin heeft ongeveer 4 MWh nodig, de warmtepomp slokt ook 4MWh op.

De zonnepanelen leveren jaarlijks deze 8 megawattuur  (MWh) aan energie. “Vanwege het opladen van de elektrische auto zouden we een capaciteit van 10 megawatuur moeten hebben, maar dat zou een extra investering vergen. We hebben de gok genomen dat 8 megawatuur voldoende zou moeten zijn.”.

Resultaten

En dat blijkt het geval. De cijfers op de display spreken boekdelen. Op 11 mei 2017, 14 maanden na de ingebruikname van de woning staat teller op 9.976 MWh. Volgens de berekeningen is het break-evenpoint na tien tot vijftien jaar bereikt. Dat wil zeggen dat de financiële opbrengsten dan hoger zijn dan de investeringen. De warmtepompen gaan makkelijk 20 jaar mee. Zonnepanelen houden het wel 25 jaar vol.

We staan volgens Willem nog maar aan het begin van een energierevolutie. “Er valt nog zoveel winst te halen door technologische vernieuwing. Denk bijvoorbeeld aan de opslag van energie in accu’s, en een verbetering van het rendement van zonnepanelen.” Willem is ervan overtuigd dat zonne-energie in de toekomst mondiaal de energieproblemen gaat oplossen. “We zitten nu in een overgangsfase, daarin hebben we ook nog windenergie nodig. Maar we benutten nu nog maar een fractie van de energie die de zon levert. Als we dat kunnen vergroten, en dat zal nog wel een aantal jaren duren, is er energie in overvloed.

 

[Dit artikel is ook gepubliceerd in Egelsporen voorjaar 2017]